Protocol overledenenzorg: Thanatopraxie / balsemen (embalming) (2024)

Een manier voor conservering van een overledene is balsemen / thanatopraxie (Engels: embalming).
De Nederlandse wet staat toe dat kortdurende balseming "thanatopraxie" in Nederland mag plaatsvinden (Artikel 71, 4).

Doel Embalming

Het doel van embalming (thanatopraxie / balsemen) is om ontbindingsprocessen bij een overledene te stoppen / vertragen

Balsemen met het doel om het lichaam van een overledene voor lange tijd te conserveren is in Nederland niet toegestaan, met 3 uitzonderingen:

• Balsemen van overledenen die naar het buitenland worden uitgevoerd is toegestaan;
• De Nederlandse wet staat toe dat leden van het koninklijke huis gebalsemd mogen worden indien zij dit wensen. De wet waarin balsemen voor lange duur wordt verboden geldt namelijk niet voor leden van het koninklijke huis.
  In de Wet op de lijkbezorging staat in Artikel 87, 1 en 2:
  • Deze wet is niet van toepassing op de lijkbezorging van leden van het Koninklijk Huis.
  • Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties kan ten aanzien van andere bloed- en aanverwanten van de Koning ontheffing verlenen van bepalingen van deze wet.
• Indien het lijk tot ontleding is bestemd (alleen onder het toezicht van een arts)

Thanatopraxie

Is een toepassing waarbij sprake is van tijdelijke conservering van de overledene.
De conserveringsperiode betreft ongeveer 10 tot 15 dagen.
In Nederland is deze vorm van balsemen toegestaan.
Nederlandse uitvaartdienstverleners bieden deze mogelijkheid tot conserveren.
In de wet staat:

"...kan een lijk worden onderworpen aan een conserverende bewerking die ten hoogste tien dagen effect heeft."

Balsemen

Is een toepassing waarbij sprake is van een langdurige conservering van de overledene.
Dergelijke langdurige mogelijkheid tot conserveren van een overledene is door de Nederlandse wet binnen de reguliere overledenenzorg verboden.

Bij zowel thanatopraxie als balsemen wordt middels een dialyseprocédé een conserverende vloeistof via de bloedbaan van de overledene tot op cellulair niveau gebracht.

Overledenenzorg

In geval van zowel thanatopraxie als balsemen kan de overledene de reguliere overledenenzorg worden gegeven.

Thanatopraxie / balsemen kort na het overlijden

Als kort na het overlijden thanatopraxie of balseming wordt toegepast dient men voor de behandeling de overledene niet te kleden maar alleen te voorzien van incontinentiemateriaal.

Na deze zorg kan de overledene gekoeld worden in een koeling of op een koelsysteem tot aanvang thanatopraxie / balsemen..
De overledene dient dan afgedekt te worden met een katoenen laken.

Als een langere periode zit tussen het overlijden en thanatopraxie / balsemen

In dit geval kan de gehele laatste zorg plaatsvinden inclusief het kleden van de overledene.
Na de overledenenzorg kan de overledene gekoeld worden in een koeling of op een koelsysteem tot aanvang thanatopraxie / balsemen.

Doel thanatopraxie / balsemen

Het uiteindelijke doel van thanatopraxie / balsemen is om de overledene te conserveren (en op te baren) zonder dat gebruik wordt gemaakt van een koelsysteem.
Nabestaanden worden bij goed toegepaste embalming niet geconfronteerd met ontbindingsprocessen van het lichaam na overlijden.

Doel balsemen

Het doel van balsemen van een overledene ter conservering voor een langere tijd in geval van uitvoer van een overledene naar het buitenland is:

• Dat ontbindingsprocessen tijdens transport achterwege blijven;
• Dat na een lange reis met wisselende temperaturen (zoals bijvoorbeeld tropisch klimaat) opbaring mogelijk blijft.

Ter informatie

Het begrip, de kwaliteit en de toepassing van balsemen wisselt per land.
In de praktijk ervaart men soms dat een overledene vanuit het buitenland in een bad met formaline ons land binnenkomt.
In dit geval kan het voorkomen dat een opbaring niet wenselijk / mogelijk is!

Protocol overledenenzorg / afleggen / laatste zorg overledene

Inleiding

Veiligheid medewerker(s) bij overledenenzorg

Handelwijzen en productinformatie

Het doel van de laatste zorg

Mogelijkheden en beperkingen bij overledenenzorg

De uitvaartondernemer

Cultuur en religie bij verzorging overledene

Handelwijzen en productinformatie

Wanneer mag worden begonnen met de laatste zorg?

Handelingen tussen moment van overlijden en laatste zorg

Handelwijzen en productinformatie

De nabestaanden (de opdrachtgever) - overledenenzorg / uitvaartzorg

Nabestaanden helpen mee met de laatste zorg

Hygiëne tijdens overledenenzorg

Handelwijzen en productinformatie

Koelen ter conservering overledene

Handelwijzen en productinformatie

Wat is nodig bij de laatste zorg?

Handelwijzen en productinformatie

Advies omtrent laatste zorg overledene

Ontkleden overledene

Handelwijzen en productinformatie

Wassen overledene

Handelwijzen en productinformatie

Aandoen van incontinentiemateriaal bij een overledene

Handelwijzen en productinformatie

Scheren overledene

Handelwijzen en productinformatie

Neusverzorging overledene

Handelwijzen en productinformatie

Mondzorg bij een overledene

Handelwijzen en productinformatie

Overledene en gebitsprothese

Handelwijzen en productinformatie

Haarverzorging overledene

Handelwijzen en productinformatie

Nagelverzorging overledene

Handelwijzen en productinformatie

Wondverzorging en restauratie overledene

Handelwijzen en productinformatie

Het aankleden van een overledene

Handelwijzen en productinformatie

Overledene en panty’s, nylon kousen en schoenen

Verzorging lippen overledene

Handelwijzen en productinformatie

Make-up overledene

Handelwijzen en productinformatie

Sieraden overledene

Handelwijzen en productinformatie

Overledene en camoufleren van huidverkleuringen, huidoneffenheden en huiddefecten

Handelwijzen en productinformatie

Laatste handelingen en opbaren overledene

Handelwijzen en productinformatie

Sluiten mond overledene

Handelwijzen en productinformatie

Overledene en lekken uit de mond

Handelwijzen en productinformatie

Sluiten ogen overledene

Handelwijzen en productinformatie

Geurvorming overledene

Handelwijzen en productinformatie

Identificatie overledene

Handelwijzen en productinformatie

Thanatopraxie / balsemen (embalming)

Overledene en drains, katheters, infuus, ap stoma, up stoma, tracheastoma en maagsonde

Handelwijzen en productinformatie

Overledene en medische toepassing met batterij (oa. pacemaker)

Handelwijzen en productinformatie

Obductie / sectie / inwendige lijkschouw

Handelwijzen en productinformatie

Overledenenzorg bij donatie

Handelwijzen en productinformatie

Ter beschikking stelling van de wetenschap

Handelwijzen en productinformatie

De Hersenbank

Handelwijzen en productinformatie

Overdracht van kleding van de overledene aan de nabestaanden

Belangrijke wetenswaardigheden voor nabestaanden

Overdracht tussen de verschillende disciplines